Letter on Artificial and Human Intelligence

Prometheus, illustration adapted by Massimo de Vico Fallani

Solomeo, 3 August 2023

Like so many inventions that have accompanied the history of mankind and facilitated its progress, I like to think of artificial intelligence as a new handmaiden that accompanies human beings to inspire and renew their genius and creativity. I imagine this new reality as similar to a breath that can revive the vital fire of our human mind. “Parva favilla magnam flammam secundat” - [“From a little spark may burst a flame”]. This is what Dante Alighieri thought, a humble invitation to posterity to follow the universal call of perennial human values.

Recently, a major ethical initiative has been launched to solicit proposals for a shared artificial intelligence design. I look at such an intention with fascination, trepidation and hope, because it shows how everyone feels the need for a nomos similar to that which the ancient Greeks gave themselves as a rule for their social and political life.

Human values and goods derive strength and quality from their duration, and in this regard I think of Hegel, who said that quantity determines quality. I am convinced that genius is one of those values, and I would like authentic genius to become a goal that everyone can constantly strive for with an open mind. I would like to believe that the whole world, and every single person, every single reality, lives by truth. Was that of our Renaissance scientists and artists not perhaps authentic genius? When Leonardo da Vinci, after admiring a work of art, perhaps a painting, or a sculpture, exclaimed: “I would like to imagine the construction of a flying object!”. Was this not perhaps an embodiment of genius? Genius is precisely that human factor that creates inventions unexpectedly, because it does so by skipping the logical processes of the mind, becoming madness for a moment.

This extraordinary creativity, the one belonging to Galilei and Newton, the same one that led Darwin and Einstein to lay the foundations of the modern world, is today the fertile ground where artificial intelligence can demonstrate its efficacy, and indeed we expect some kind of return from contemporary geniuses, a formidable return to pure human creativity, a process in which I see a revival and not a new way. I am convinced that each new value will sprout from the previous ones, increasing the sacredness of the ancient heritage and the places where the wisdom of our ancestors is preserved: I am thinking of books, and of those silent temples that are libraries. What the Library of Alexandria did for many centuries, spreading Hellenistic culture throughout the world, is what even the smallest library does today, as it mirrors the world.

I am convinced that the value of the written word, the ancient matter of its physical reality, made of paper and the scent of ink, of dust and ancient wood, will become useful suggestions for artificial intelligence, because in these aspects, it seems to me, resides the value of the source, the possibility, I think unique, to converse with ancient peoples, as Machiavelli did, conceiving his library as the place:

“Where I am not ashamed to speak with them and to ask them the reason for their actions; and they in their kindness answer me; and for four hours of time I do not feel boredom, I forget every trouble, I do not dread poverty, I am not frightened by death; entirely I give myself over to them.”

And this is the eternal greatness of books, from which emerges the authentic genius of the great thinkers to whom the destiny of all peoples of all times is entrusted. Truth is the reason for books, and from it comes credibility, which is a necessary factor in human life. Without truth and credibility, what men would we be? With Kant, I wonder if the stars above us and the moral law within us would still be our guide.

Prometheus shapes the first man which Athena endows with a soul by placing a butterfly on its head [in Ancient Greek Psyche], Roman Low relief, 2nd century AD, Museo Nacional del Prado © Photo MNP / Scala, Florence

I expect the contemporary Leonardos of technology to look to humanistic values as the source of their creations, for only in this way the results will be imbued with them and artificial intelligence will achieve the highest levels of good for mankind.

In one of his most thought-provoking works, Aeschylus recounts the legend of Prometheus: this hero represents the human cognitive spirit, which by giving the world fire intends to liberate men from the anguish of darkness. Prometheus says:

“I explained to them the risings and settings of stars; [...] and yes, I invented for them numbers, too, the most important science; and the stringing up of letters, the art of Memory...”

Yet we read again in Aeschylus that with the use of fire came to men the evils of a life far removed from the quiet, simple, primitive existence. Jupiter therefore condemned Prometheus to eternal suffering, and he himself acknowledged his mistake with these words:

“Technique is too much weaker than necessity.”

I recognize in the Greeks the highest genius generating eternal values.

The first source of truth for human beings, as for all sentient animals, is our perception of the world, experienced through our senses. As one historian has narrated, unlike the rest of the animal kingdom, human beings are endowed with a formidable capacity for imagination. We are the only ones who modify reality, using ideas, desires, dreams as a starting point: our mind can run far beyond what the five senses enable us to observe and understand.

The concepts of authentic and true have steadily evolved as our societies have progressed: while for prehistoric man it was true what the wise elder of his tribe would say, for very many human beings the truth lived in the Sacred Scriptures. This was the case for literature, the figurative arts, printed books and, at the end of the 19th century, for photography. We can imagine that this is why mankind will look for new foundations on which to securely base its mind and social relations.

At the same time, direct human experience may be of great importance and represent building the foundations of truth that we as living beings and societies need.

Throughout their history, human beings have always imagined that they could create machines and automatons to free themselves from the heaviest and most repetitive tasks. Aristotle made reference to this aspiration in his work Politics, when he described instruments capable of performing their own work at the word of command or by ‘intelligent anticipation’; instruments capable of erasing slavery from the future of mankind. Artificial intelligence will perhaps become the form through which contemporary man will still visit the eternal myth of the imitation of nature. If we wanted to see a replica of nature and its mysteries within this, however, we should also remember that human intelligence has been formed over millions of years, and it is difficult to imagine that artifice could achieve a copy of it in less time today. This is why the fear of artificial intelligence, beyond the use that man might make of it, is more akin to the fear of the unknown that assailed men when faced with lightning before Prometheus brought them fire as a gift.

It seems, therefore, if not to be feared, that artificial intelligence is to be prized for all the benefits it can bring to the world, to the extent that it can liberate man from the material burdens of present-day life, returning to him the dimension, time and space of an existence spent in harmony with nature, such as mankind experienced from the earliest times until at least the last century, in a contemporary setting.
For this reason, it is not easy for me to imagine an automaton or an artificial system that could feel authentic emotions or deep, true feelings. Could a robot ever look up to the sky, or feel emotion, and see real tears gushing from its eyes?

Prometheus shapes the first man which Athena endows with a soul by placing a butterfly on its head [in Ancient Greek Psyche], illustration created with Generative AI tools

Lettre de l’intelligence artificielle et humaine

Prometheus, illustration adapted by Massimo de Vico Fallani

Solomeo, le 3 août 2023

Comme tant d'inventions qui ont jalonné l'histoire de l'humanité et favorisé son progrès, j'aime à penser que l'intelligence artificielle sera un nouvel outil dont l'être humain pourra se servir pour inspirer et renouveler son génie et sa créativité. Je vois en cette nouvelle réalité un souffle capable de ranimer le feu vital de notre esprit humain. « D’une petite étincelle peut jaillir une flamme ». Voilà ce que pensait Dante Alighieri, une humble invitation à la postérité à suivre l'appel universel des valeurs humaines de toujours.

Récemment, une initiative éthique majeure a été lancée afin d'obtenir des propositions pour une conception partagée de l'intelligence artificielle. Je regarde cette démarche avec fascination, inquiétude et espoir, car elle démontre que tous ressentent le besoin de disposer d'un nomos semblable à celui que les Grecs anciens s'étaient donné comme règle de leur vie sociale et politique.

Les valeurs et les biens de l'humanité tirent leur force et leur qualité de leur durée et cela me rappelle Hegel, qui disait que la quantité détermine la qualité. Je suis persuadé que le génie est l'une de ces valeurs, et je voudrais que le génie authentique devienne un objectif à envisager constamment par tous avec un esprit ouvert. Je voudrais croire que le monde entier, et chaque homme, chaque réalité, vivent de la vérité. Le génie authentique n'était-il pas celui des scientifiques et des artistes de la Renaissance ? Lorsque Léonard de Vinci, après avoir admiré une œuvre d'art, une peinture ou une sculpture, s'exclamait : « Je voudrais imaginer la construction d'un objet volant ! ». N’était-ce pas là l’incarnation même du génie ? Le génie est précisément ce facteur humain qui crée des inventions de façon inattendue, parce qu'il le fait en évitant les processus logiques de l'esprit, en devenant fou l’espace d’un instant.

Cette créativité extraordinaire, celle de Galilée et de Newton, celle qui a conduit Darwin et Einstein à jeter les bases du monde actuel, est aujourd'hui le terrain fertile où l'intelligence artificielle peut prouver son efficacité. En fait, ce que nous attendons des génies d’aujourd’hui, c’est qu'il y ait un retour, un formidable retour à la pure créativité humaine, un processus dans lequel je vois un renouveau et non pas une nouvelle voie. Je suis convaincu que chaque nouvelle valeur jaillira des précédentes en élevant le caractère sacré de l'héritage antique et des lieux où la sagesse des anciens est préservée : je pense aux livres et à ces temples silencieux que sont les bibliothèques. Ce que la bibliothèque d'Alexandrie a fait pendant des siècles, en diffusant la culture hellénistique dans le monde entier, c'est aujourd'hui ce que fait la moindre bibliothèque qui, dans le même temps, est le miroir du monde.

Je suis persuadé que la valeur du texte écrit, la matière ancienne de sa réalité physique, faite de papier et d'odeur de l'encre, de poussière et de bois ancien, deviendront des indices utiles pour l'intelligence artificielle, car c'est dans ces aspects que réside, me semble-t-il, la valeur de la source, la possibilité, à mon avis unique, de dialoguer avec les anciens. Comme Machiavel, qui concevait sa bibliothèque comme un lieu « où je n’ai pas honte de parler avec eux, et de leur demander raison de leurs actions; et eux, dans leur humanité, me répondent; et pour 4 heures, je ne sens le moindre ennui, j’oublie tout souci, je ne crains pas la pauvreté, la mort ne me trouble pas: je me livre tout entier à eux. »

Telle est la grandeur éternelle des livres, qui expriment le génie authentique des grands penseurs auxquels est confié le destin de tous les peuples de tous les temps. La vérité est la raison d'être des livres, et c'est d'elle que vient la crédibilité, qui est un facteur nécessaire à la vie humaine. Sans vérité et sans crédibilité, quels hommes serions-nous ? Avec Kant, je me demande si les étoiles qui sont au-dessus de nous et la loi morale qui est en nous sont encore nos guides.

Je m’attends à ce que les Léonard de Vinci de la technologie d’aujourd’hui estiment que les valeurs humanistes sont à la source de leurs créations, car ce n'est qu'à cette condition que les résultats en seront imprégnés et que l'intelligence artificielle atteindra les plus hauts niveaux de bien pour l'humanité.

Dans l'une de ses œuvres les plus riches, Eschyle raconte le mythe de Prométhée : ce héros représente l'esprit cognitif humain qui, en donnant le feu au monde, entend libérer l'humanité de l'angoisse des ténèbres. Prométhée dit :

« Je leur ai appris les aurores et les couchers de soleil dans la voûte étoilée ; [...] c'est moi qui leur ai enseigné, et à leur profit, l'idée du calcul, prémices du génie, et c'est moi qui leur ai enseigné le système des signes tracés, mémoire du monde ».

Mais Eschyle nous dit aussi que c'est avec l'utilisation du feu que l’homme a subi les maux d'une vie éloignée de l'existence primitive simple et tranquille. Zeus condamna donc Prométhée à des souffrances éternelles, et ce dernier reconnut son erreur en prononçant ces mots :

« La technique est bien plus faible que la nécessité ».

Pour moi, c’est aux Grecs que revient le plus grand génie générateur de valeurs éternelles.

La première source de vérité pour les êtres humains, comme pour tous les animaux sensibles, est la perception du monde, expérimentée par nos sens. Comme l'a raconté un historien, les êtres humains, contrairement au reste du règne animal, sont dotés d'une formidable capacité d'imagination. Nous sommes les seuls à modifier la réalité à partir d'idées, de désirs, de rêves : notre esprit peut aller bien au-delà de ce que les cinq sens nous permettent d'observer et de comprendre.

Les concepts d'authenticité et de vérité n'ont cessé d'évoluer au fur et à mesure que nos sociétés progressaient : si pour l'homme préhistorique était vrai ce que racontait l’aîné de sa tribu, pour de très nombreux êtres humains, la vérité était représentée par les Saintes Écritures. Ce fut le cas de la littérature, des arts figuratifs, du livre imprimé et, à la fin du XIXe siècle, de la photographie ; on peut donc imaginer que l'humanité cherchera de nouveaux fondements pour asseoir solidement son esprit et ses relations sociales.

Dans le même temps, l'expérience humaine directe peut être d'une grande importance et servir de bases de vérité dont nos sociétés et nous-même avons besoin en tant qu'êtres vivants.

Tout au long de son histoire, l'être humain a toujours imaginé pouvoir créer des machines et des automates pour se libérer des tâches les plus lourdes et les plus répétitives. Aristote évoquait déjà cette aspiration dans la Politique, lorsqu'il décrivait des outils capables d'accomplir leurs tâches commandées par la parole ou par une « anticipation intelligente » ; des outils qui auraient pu éliminer l'esclavage de l'avenir de l'humanité. L'intelligence artificielle deviendra peut-être la forme par laquelle l'homme contemporain revisitera encore une fois le mythe éternel de l'imitation de la nature. Mais si l'on voulait y voir une réplique de la nature et de ses mystères, il faudrait aussi se rappeler que l'intelligence humaine a mis des millions d'années à se former, et qu'il est difficile d'imaginer que l'artifice d'aujourd'hui puisse en réaliser une copie en moins de temps. Voilà pourquoi la peur de l'intelligence artificielle, au-delà de l'usage que l'homme peut en faire, rappelle un peu la peur de l'inconnu qui assaillait les hommes face à la foudre, avant que Prométhée ne leur donne le feu.

Il semble donc, non à craindre, mais à espérer, que l'intelligence artificielle soit estimée pour tous les bienfaits qu'elle peut apporter au monde dans la mesure où elle peut libérer l'homme des angoisses matérielles de la vie actuelle, en lui restituant dans un contexte contemporain la dimension, le temps et l'espace d'une existence vécue en harmonie avec la nature, telle que l'humanité l'a connue depuis les temps les plus reculés et au moins jusqu'au siècle dernier.
C'est pourquoi il ne m'est pas facile d'imaginer, en revanche, un automate ou un système artificiel capable de ressentir des émotions authentiques ou des sentiments profonds et vrais. Un robot pourra-t-il jamais lever les yeux au ciel, ressentir de l'émotion et voir de vraies larmes couler de ses yeux ?

Prometheus shapes the first man which Athena endows with a soul by placing a butterfly on its head [in Ancient Greek Psyche], illustration created with Generative AI tools

Brief über die künstliche und die menschliche Intelligenz

Prometheus, illustration adapted by Massimo de Vico Fallani

Solomeo, 3. August 2023

Wie so viele Erfindungen, die die Menschheit durch die Geschichte begleitet und ihren Fortschritt gefördert haben, stelle ich mir die künstliche Intelligenz gern als neue Magd vor, die dem Menschen zur Seite steht, um ihn zu neuem Geist zu inspirieren und ihm neue Kreativität einzugeben – wie ein Atem, der das lebenswichtige Feuer unseres menschlichen Geistes anfachen kann. «Parva favilla magnam flammam secundat» („Aus kleinen Funken wird ein großes Feuer“) ist ein Gedanke von Dante Alighieri, eine bescheidene Aufforderung an die Nachfahren, dem universellen Ruf der ewigen menschlichen Werte zu folgen.

Vor Kurzem wurde eine große ethische Initiative eingeleitet, um Vorschläge für eine gemeinsame Gestaltung der künstlichen Intelligenz zu sammeln. Ich beobachte dieses Projekt mit Faszination, Bangen und Hoffnung, denn es beweist, dass alle die Notwendigkeit eines solchen Nomos spüren, so wie die alten Griechen sich eine Regel für ihr soziales und politisches Leben gegeben hatten.

Die Kraft und Qualität der menschlichen Werte und Güter liegen in ihrer Dauer, und damit denke ich an Hegel, der sagte, dass die Quantität die Qualität bestimmt; ich bin überzeugt, dass der Geist, der Genius einer dieser Werte ist und wünsche mir, dass der authentische Genius zu einem Ziel würde, das alle konstant mit offenen Sinnen betrachten. Ich möchte glauben, dass die ganze Welt und jeder einzelne Mensch, jede einzelne Realität, von der Wahrheit lebt. War der Genius, das Genie unserer Wissenschaftler und Künstler in der Renaissance vielleicht nicht echt? Als Leonardo da Vinci, nachdem er ein Kunstwerk, vielleicht ein Gemälde oder eine Skulptur, bewundert hatte, ausrief: «Ich möchte mir die Konstruktion eines Flugobjekts vorstellen!» – ist das nicht eine Verkörperung des Genies? Das Genie, der Erfindungsgeist ist eben jener menschliche Faktor, der unerwartet Erfindungen hervorbringt, denn er überspringt die logischen Prozesse des Geistes und wird für einen Augenblick „verrückt“.

Diese außerordentliche Kreativität von Galilei und Newton, die gleiche, die Darwin und Einstein dazu brachte, die Grundlagen für die heutige Welt zu legen, ist heute der fruchtbare Boden, auf dem die künstliche Intelligenz ihre Wirksamkeit beweisen kann. In der Tat erwarten wir von den gegenwärtigen Genies, dass es eine Rückkehr, eine grandiose Rückkehr zu reinen menschlichen Kreativität gebe – ein Prozess, den ich als Wiederaufnahme, nicht als neuen Weg sehe. Ich bin überzeugt, dass jeder neue Wert aus den vorherigen keimt und dabei die Sakralität des antiken Erbes und jener Orte steigert, in denen die Weisheit der Väter bewahrt wird: Ich denke an die Bücher und ihre stillen Tempel, die Bibliotheken. Was über viele Jahrhunderte die Bibliothek von Alexandria bewirkte, indem sie die hellenische Kultur in der Welt verbreitete, das tut heute jede noch so kleine Bücherei, denn sie spiegelt ebenfalls die Welt.

Ich bin überzeugt, dass der Wert des geschriebenen Textes zusammen mit der uralten Materie der stofflichen Realität aus Papier und dem Geruch von Tinte, Staub und altem Holz zu nützlichen Souffleuren der künstlichen Intelligenz werden, denn in diesen Aspekten liegt die meiner Ansicht nach der Wert des Ursprungs, die einzigartige Chance, mit den Menschen der Antike in den Dialog zu treten. Machiavelli empfand seine Bibliothek so:

«Da hält mich die Scham nicht zurück, mit den großen Alten zu sprechen, sie um den Grund ihrer Handlungen zu fragen, und ihre Menschlichkeit macht, dass sie mir antworten. Vier Stunden lang fühlen ich keinen Kummer, vergesse alle Leiden, fürchte nicht die Armut, es schreckt mich nicht der Tod; ganz versetze ich mich in sie.»

Aus dieser ewigen Größe der Bücher geht das wahre Genie der großen Denker hervor, denen das Geschick aller Völker zu jeder Zeit anvertraut ist. Die Wahrheit ist der Grund für die Bücher, und daraus stammt die Glaubwürdigkeit, ein notwendiger Faktor für das menschliche Leben. Was wären wir für Menschen ohne Wahrheit und Glaubwürdigkeit? Mit Kant frage ich mich, ob die Sterne über uns und das moralische Gesetz in uns uns noch leiten würden.

Ich erwarte, dass die heutigen jungen Leonardos der Technologie auf die humanistischen Werte als Quelle ihrer Kreationen blicken, denn nur so werden die Ergebnisse von ihnen durchdrungen sein und die künstliche Intelligenz das höchste Niveau an Wohl für die Menschheit erreichen.

In einem seiner gedankenreichsten Werke erzählt Aischylos den Mythos von Prometheus: Dieser Held repräsentiert den menschlichen kognitiven Geist, der den Menschen das Feuer bringen und sie damit von der Enge des Düsteren befreien will. Prometheus sagt:

«Von keinem Merkmal wussten sie […], bis ich ihnen deutete der Sterne Aufgang und verhülltren Niedergang; die Zahlen, aller Wissenschaften trefflichste, der Schrift Gebrauch erfand ich und die Erinnerung».

Wir lesen bei Aischylos aber auch, dass mit dem Feuer auch die Übel eines Lebens fern von der ruhigen, einfachen ursprünglichen Existenz zu den Menschen kamen. Deshalb verdammte Jupiter Prometheus zu ewigem Leiden, und er selbst erkannte seinen Fehler mit diesen Worten an:

«Die Fertigkeit ist zu viel schwächer als die Notwendigkeit.»

Ich erkenne in den Griechen den höchsten Genius, der ewige Werte erzeugt.

Die erste Quelle der Wahrheit für die Menschen sowie für alle fühlenden Tiere besteht in der Wahrnehmung der Welt, die wir mit unseren Sinnen erleben. Wie ein Historiker erzählte, ist der Mensch im Unterschied zum Rest des Tierreichs mit einer enormen Vorstellungskraft ausgestattet. Wir sind die einzigen, die die Realität ausgehend von den Ideen, Wünschen, Träumen ändern können: Unser Geist kann weit über das hinausgehen, was uns die fünf Sinne erkennen und verstehen lassen.

Die Begriffe des Wahren und Echten haben sich mit dem Fortschreiten unserer Gesellschaften konstant fortentwickelt: Für den prähistorischen Menschen war das wahr, was der alte Weise seines Stammes erzählte. Für viele Menschen lebt die Wahrheit in den Heiligen Schriften. So war es für die Literatur, die bildenden Künste, die gedruckten Bücher, und am Ende des 19. Jahrhunderts für die Fotografie; wir können uns daher vorstellen, dass die Menschheit neue Grundlagen suchen wird, auf die sie ihren Geist und ihre sozialen Beziehungen mit Sicherheit gründen kann.

Gleichzeitig kann die direkte menschliche Erfahrung eine sehr große Bedeutung haben und die Grundlage für die Wahrheit errichten, die wir Lebewesen und Gesellschaften brauchen.

Im Laufe seiner Geschichte hat der Mensch sich immer vorgestellt, Maschinen und Automaten zu schaffen, um sich von den schwersten und monotonsten Arbeiten zu befreien. Auf diesen Ehrgeiz bezog sich bereits Aristoteles in der Polis, als er Arbeitsgeräte beschrieb, die ihre Aufgabe auf einen gesprochenen Befehl hin oder durch „intelligente Vorwegnahme“ erfüllen könnten; Geräte, die die Sklaverei aus der Zukunft der Menschheit hätten auslöschen sollen. Die künstliche Intelligenz wird vielleicht zu der Form werden, mit deren Hilfe der heutige Mensch noch den ewigen Mythos der Imitation der Natur erkennen wird. Wenn wir darin allerdings eine Replik der Natur und ihrer Geheimnisse erkennen wollten, sollten wir auch daran denken, dass die menschliche Intelligenz sich über Millionen von Jahren herausgebildet hat, und es ist schwer vorstellbar, dass etwas Künstliches heute eine Kopie in geringerer Zeit erreichen könnte. Deshalb erinnert die Angst vor der künstlichen Intelligenz – abgesehen von der Verwendung, die der Mensch davon machen kann – eher an die Angst vor dem Unbekannten, die die Menschen vor dem Blitz überfiel, noch bevor Prometheus ihnen das Feuer brachte.

Es scheint also, dass man die künstliche Intelligenz, wenn man sie schon nicht fürchten sollte, eher schätzen sollte für all den Nutzen, den sie der Welt zu bringen vermag – in dem Maße, in dem sie den Menschen von den materiellen Mühen des derzeitigen Lebens befreien und ihm in einem zeitgemäßen Rahmen wieder die Dimension, die Zeit und den Raum einer Existenz im Einklang mit der Natur verleihen kann, denn so lebte das Menschengeschlecht seit ältesten Zeiten bis mindestens in letzte Jahrhundert.
Deshalb kann ich mir dagegen nicht leicht einen Automaten oder ein künstliches System vorstellen, das wahre Emotionen oder tiefe, echte Gefühle hervorrufen könne; könnte denn je ein Roboter die Augen zum Himmel erheben und Rührung empfinden, und aus seinen Augen wahre Tränen fließen?

Prometheus shapes the first man which Athena endows with a soul by placing a butterfly on its head [in Ancient Greek Psyche], illustration created with Generative AI tools

Carta sobre la Inteligencia Humana y Artificial

Prometheus, illustration adapted by Massimo de Vico Fallani

Solomeo, 3 de agosto de 2023

Como tantas invenciones que han acompañado la historia de la humanidad favoreciendo su progreso, me gusta pensar en la inteligencia artificial como nueva doncella que acompaña al ser humano para inspirar y renovar su genio y creatividad. Imagino esta nueva realidad similar a un soplo que pueda reavivar el fuego vital de nuestra mente humana. «Parva favilla magnam flammam secundat». Así pensaba Dante Alighieri, una humilde invitación a la posteridad a seguir la llamada universal de los perennes valores humanos.

Recientemente se ha lanzado una gran iniciativa ética destinada a obtener propuestas para un proyecto compartido de la inteligencia artificial. Miro a tal intención con fascinación, trepidación y esperanza, porque demuestra como por parte de todos se advierte la necesidad de un nomos similar a aquel que se dieron los antiguos griegos como regla para su vida social y política.

Los valores y los bienes de la humanidad sacan fuerza y calidad de su duración, y en esto pienso en Hegel, que decía que la cantidad determina la calidad. Estoy convencido de que el genio es uno de estos valores, y quisiera que el genio auténtico se convirtiera en una meta a la que aspirar todos con una mente abierta. Quisiera creer que todo el mundo, y cada una de las personas, cada una de las realidades, viven la verdad. ¿No fue quizás genio auténtico el de nuestros científicos y artistas del Renacimiento? Cuando Leonardo da Vinci, después de haber admirado una obra de arte, quizás una pintura, o una escultura, exclamaba: «¡quisiera imaginar la construcción de un objeto volante!». ¿No es quizás esto una encarnación del Genio? Justo el Genio es ese factor humano que crea invenciones inesperadamente, porque lo hace saltando los procesos lógicos de la mente, convirtiéndose en locura por un instante.

Esta extraordinaria creatividad, la propia de Galilei y de Newton, la misma que llevó a Darwin y Einstein a poner los cimientos del mundo actual, es hoy el terreno fértil donde la inteligencia artificial puede demostrar su eficacia, y de hecho nos esperamos de los genios contemporáneos que haya un retorno, un formidable retorno a la pura creatividad humana, un proceso en el cual veo una recuperación y no una vía nueva. Estoy convencido de que cada nuevo valor brotará de los precedentes, aumentando la sacralidad del legado antiguo y de los lugares donde la sapiencia de los padres se conserva: pienso en los libros y en esos silenciosos templos que son las bibliotecas. Lo que hizo la Biblioteca de Alejandría durante siglos, difundiendo en el mundo la cultura helenística, es hoy lo que hace la biblioteca más pequeña, como reflejo del mundo.

Estoy convencido de que el valor del texto escrito, la materia antigua de su realidad física, hecha de papel y del aroma de tinta, de polvo y de madera antigua, se convertirán en útiles sugerencias para la inteligencia artificial, porque en tales aspectos, me parece, reside el valor de la fuente, la posibilidad creo única de dialogar con los antiguos. Como hizo Machiavelli, que concebía su biblioteca como el lugar:

«Donde no me avergüenzo de hablar con los antiguos y preguntarles la razón de sus acciones; y ellos por su humanidad me responden; y durante cuatro horas de tiempo no siento aburrimiento, olvido cualquier dificultad, no temo la pobreza, no me asusta la muerte: todo mi ser se entrega a ellos».

Es ésta la grandeza eterna de los libros, de los cuales emerge el genio auténtico de los grandes pensadores a los cuales se encomienda el destino de todas las personas en cada época. La verdad es la razón de los libros, y de ella deriva la credibilidad, que es un factor necesario en la vida humana. Sin verdad y credibilidad ¿qué hombres seríamos? Con Kant me pregunto si las estrellas sobre nosotros y la ley moral dentro de nosotros serían todavía nuestra guía.

Espero que los contemporáneos Leonardo de la tecnología miren a los valores humanísticos como la fuente de sus creaciones, porque sólo así los resultados estarán impregnados de ellos y la inteligencia artificial alcanzará los máximos niveles de bien para el género humano.

En una de sus obras que más invitan a la reflexión Esquilo narra el mito de Prometeo: este héroe representa el espíritu cognitivo humano, que dando al mondo el fuego pretende liberar a los hombres de la angustia de las tinieblas. Dice Prometeo:

«Yo les explique las auroras y los atardeceres en la bóveda celesta; […] fue mía, y en su beneficio, la idea del cálculo, primicia de ingenio, y fue mío el sistema de signos trazados, memoria del mundo».

Pero leemos de nuevo en Esquilo que con el uso del fuego llegaron a los hombres los males de una vida lejana de la tranquila y sencilla existencia primitiva. Júpiter por esto condenó a Prometeo a un sufrimiento eterno, y él mismo reconoció su error con estas palabras:

«La técnica es mucho más débil que la necesidad».

Reconozco en los Griegos la más alta genialidad generadora de valores eternos.

La prima fuente de verdad de los seres humanos, como para todos los animales sensibles, está representada por la percepción del mundo, vivida a través de nuestros sentidos. Come ha narrado un historiador, el ser humano, a diferencia del resto del reino animal, está dotado de una formidable capacidad de imaginación. Nosotros somos los únicos que modificamos la realidad partiendo de las ideas, de los deseos, de los sueños: nuestra mente sabe correr mucho más allá de lo que los cinco sentidos nos han hecho observar y comprender.

Los conceptos de auténtico y de verdadero han evolucionado constantemente con el progreso de nuestras sociedades: si para el hombre prehistórico era cierto lo que el sabio anciano de la propia tribu contaba, para muchísimos seres humanos la verdad vivía en las Sagradas Escrituras. Éste es el caso de la literatura, las artes figurativas, los libros imprimidos y, a finales del siglo XIX, la fotografía. Podemos imaginar que por esto la humanidad buscará nuevas bases sobre las cuales fundar con seguridad la propia mente y las propias relaciones sociales.

Al mismo tiempo la experiencia humana directa podrá tener una grandísima importancia y construir las bases de verdad que necesitamos como seres vivientes y sociedades.

A lo largo de su historia, el ser humano siempre ha imaginado poder crear máquinas y autómatas para librarse de los trabajos más pesados y repetitivos. A tal aspiración ya se refería Aristóteles en la Política, cuando describía instrumentos de trabajo capaces de desempeñar su labor con una palabra de mando o por “anticipación inteligente”; instrumentos que habrían podido cancelar la esclavitud del futuro de la humanidad. La inteligencia artificial quizás pueda convertirse en la forma por medio de la cual el hombre contemporáneo visitará todavía el mito eterno de la imitación de la naturaleza. Pero, si en esto quisiéramos ver una imitación de la naturaleza y de sus misterios, deberíamos recordar también que la inteligencia humana se ha formado a través de millones de años, y es difícil imaginar que el artificio pueda hoy conseguir una copia en un tiempo menor. Por esto el temor de la inteligencia artificial, más allá del uso que pueda hacer de ella el hombre, recuerda más bien el miedo de lo desconocido que asaltaba a los hombres frente al relámpago antes de que Prometeo les hiciera el regalo del fuego.

Parece por lo tanto, si no es tal como para ser temida, que la inteligencia artificial debe ser apreciada por todos los beneficios que puede aportar al mundo en la medida en que podrá librar al hombre de las dificultades materiales de la vida actual, restituyéndole en un ámbito contemporáneo la dimensión, el tiempo y el espacio de una existencia vivida en armonía con la naturaleza, como la que el género humano ha vivido desde los tiempos más antiguos hasta el siglo pasado por lo menos.
Por esto no me resulta fácil imaginar, en cambio, un autómata o un sistema artificial que puedan sentir emociones auténticas o sentimientos profundos y verdaderos. ¿Podrá un robot alzar la mirada al cielo, o sentir emoción, y ver lágrimas de verdad que brotan de sus ojos?

Prometheus shapes the first man which Athena endows with a soul by placing a butterfly on its head [in Ancient Greek Psyche], illustration created with Generative AI tools

Carta da Artificial e Humana Inteligência

Prometheus, illustration adapted by Massimo de Vico Fallani

Solomeo, 3 de agosto de 2023

Como tantas invenções que acompanharam a história da humanidade e facilitaram o seu progresso, gosto de pensar na inteligência artificial como uma nova serva que acompanha o ser humano para inspirar e renovar sua genialidade e criatividade. Imagino essa nova realidade semelhante a um sopro que pode reavivar a chama vital da nossa mente humana. «Parva favilla magnam flammam secundat» - [«De uma pequena faísca pode explodir uma chama»]. Foi o que pensou Dante Alighieri, um humilde convite à posteridade para seguir o chamado universal dos valores humanos perenes.

Recentemente, uma grande iniciativa ética foi lançada visando solicitar propostas para um progeto compartilhado de inteligência artificial. Olho para tal intenção com fascínio, apreensão e esperança, porque ela mostra como todos sentem a necessidade de um nomos semelhante ao que os antigos gregos deram-se como regra para sua vida social e política.

Os valores e bens da humanidade tiram força e qualidade de sua duração e, a esse respeito, penso em Hegel, que disse que a quantidade determina a qualidade. Estou convencido de que a genialidade é um desses valores, e gostaria que a genialidade autêntica se tornasse uma meta pela qual todos possam lutar constantemente com a mente aberta. Eu gostaria de acreditar que o mundo inteiro, e cada pessoa, cada realidade, viva pela verdade. Será que os nossos cientistas e artistas do Renascimento não eram autênticos génios? Quando Leonardo da Vinci, após admirar uma obra de arte, quem sabe uma pintura, ou uma escultura, exclamava: «gostaria de imaginar a construção de um objeto voador! ». Não é esta talvez uma encarnação do Génio? O Génio é justamente aquele fator humano que cria invenções de forma inesperada, porque o faz pulando os processos lógicos da mente, tornando-se loucura por um momento.

Essa criatividade extraordinária, a de Galileu e Newton, a mesma que levou Darwin e Einstein a lançar as bases do mundo moderno, é hoje o terreno fértil onde a inteligência artificial pode demonstrar a sua eficácia e, de facto, esperamos dos génios contemporâneos algum tipo de retorno, um retorno formidável à pura criatividade humana, um processo no qual vejo uma retomada e não um novo caminho. Estou convencido de que cada novo valor brotará dos anteriores, aumentando a sacralidade do antigo legado e dos espaços onde a sabedoria de nossos antepassados é conservada: penso nos livros e naqueles templos silenciosos que são as bibliotecas. O que a Biblioteca de Alexandria fez por muitos séculos, espalhando a cultura helenística por todo o mundo, é hoje o que faz cada pequena biblioteca, que também é espelho do mundo.

Estou convencido de que o valor do texto escrito, a matéria antiga da sua realidade física, feita de papel e cheiro de tinta, de poeira e madeira antiga, tornar-se-ão incitadores úteis da inteligência artificial, porque nesses aspectos, parece-me, reside o valor da fonte, a possibilidade, acho única, de dialogar com os povos antigos, como fez Maquiavel, que concebia a sua biblioteca como um espaço:

«Onde não me envergonho de falar com os antigos e perguntar-lhes o motivo de suas ações; e eles, por sua humanidade, me respondem; e por quatro horas de tempo não me sinto entediado, esqueço todos os problemas, não temo a pobreza, não tenho medo da morte: entrego-me inteiramente a eles.»

E esta é a grandeza eterna dos livros, dos quais emerge o autêntico génio dos grandes pensadores a quem é confiado o destino de todos os povos de todos os tempos. A verdade éa razão dos livros, e dela deriva a credibilidade, que é um fator necessário na vida humana. Sem verdade e credibilidade, que homens seríamos? Com Kant, pergunto-me se as estrelas acima de nós e a lei moral dentro de nós seriam ainda o nosso guia.

Espero que os Leonardos contemporâneos da tecnologia olhem para os valores humanistas como fonte para suas criações, pois só assim os resultados estarão permeados dos mesmos e a inteligência artificial alcançará os mais altos níveis de bem para a humanidade.

Em uma de suas obras mais instigantes, Ésquilo narra a lenda de Prometeu: esse herói representa o espírito cognitivo humano que, ao doar o fogo para o mundo pretende libertar os homens da angústia das trevas. Prometeu diz:

«Expliquei-lhes os levantes e os cenários das estrelas; [...] e sim, inventei para eles números também, a ciência mais importante; e o encadeamento das letras, a arte da Memória... »

No entanto, lemos novamente em Ésquilo que, com o uso do fogo, vieram aos homens os males de uma vida muito distante da existência tranquila, simples e primitiva. Júpiter, por isso, condenou Prometeu ao sofrimento eterno, e ele mesmo reconheceu seu erro com estas palavras:

«A técnica é muito mais fraca do que a necessidade.»

Reconheço nos gregos a maior genialidade geradora de valores eternos.

A primeira fonte de verdade para os seres humanos, como para todos os animais sencientes, é representada pela percepção do mundo, experimentada através dos nossos sentidos. Como narrou um historiador, ao contrário do resto do reino animal, os seres humanos são dotados de uma formidável capacidade de imaginação. Somos os únicos que modificam a realidade, usando ideias, desejos, sonhos como ponto de partida: a nossa mente pode ir muito além do que os cinco sentidos nos permitem observar e entender.

Os conceitos de autêntico e verdadeiro evoluíram constantemente à medida que nossas sociedades progredia: enquanto para o homem pré-histórico era verdade o que o sábio ancião de sua tribo dizia, para muitos seres humanos a verdade residia nas Sagradas Escrituras. Assim foi para a literatura, as artes figurativas, os livros impressos e, no final do século 19, para a fotografia. Podemos imaginar que é por isso que a humanidade procurará novos fundamentos sobre os quais construir com segurança sua mente e suas relações sociais.

Entretanto, a experiência humana direta pode ser de grande importância e representar a construção dos fundamentos da verdade de que nós, como seres vivos e sociedades, precisamos.

Ao longo de sua história, os seres humanos sempre imaginaram que poderiam criar máquinas e autómatos para se libertar das tarefas mais pesadas e repetitivas. Aristóteles fez referência a essa aspiração em sua obra Política, quando descreveu instrumentos de trabalho capazes de realizar seu próprio dever comandados pela palavra ou pela “antecipação inteligente”; instrumentos capazes de cancelar a escravidão do futuro da humanidade. A inteligência artificial talvez se torne a forma pela qual o homem contemporâneo ainda visitará o eterno mito da imitação da natureza. No entanto, se nesse âmbito quiséssemos ver uma réplica da natureza e seus mistérios, deveríamos recordar também que a inteligência humana formou-se ao longo de milhões de anos, e é difícil imaginar que o artifício possa hoje conseguir uma sua cópia em menos tempo. É por isso que o medo da inteligência artificial, além do uso que o homem poderia fazer dela, é mais semelhante ao medo do desconhecido que atacava os homens quando confrontados com relâmpagos antes de Prometeu lhes trazer o fogo como presente.

Parece, portanto, que se não é algo a ser temido, a inteligência artificial deve ser apreciada por todos os benefícios que pode trazer ao mundo, na medida em que pode libertar o homem dos fardos materiais da vida atual, devolvendo-lhe, num âmbito contemporâneo, a dimensão, o tempo e o espaço de uma existência vivida em harmonia com a natureza, como a humanidade experimentou desde os primeiros tempos até pelo menos o século passado.
Por esse motivo, não é fácil para mim imaginar um autómato ou um sistema artificial que possa experimentar emoções autênticas ou sentimentos profundos e verdadeiros. Poderia um robô olhar para o céu, ou sentir emoção, e ver lágrimas verdadeiras jorrando de seus olhos?

Prometheus shapes the first man which Athena endows with a soul by placing a butterfly on its head [in Ancient Greek Psyche], illustration created with Generative AI tools

आर्टिफिशियल और मानवीय इंटेलिजेंस के लिये पत्र

Prometheus, illustration adapted by Massimo de Vico Fallani

सोलोमेयो, 3 अगस्त 2023

मानव जाति के इतिहास से सहगत और इसकी प्रगति को सरल बनाने वाले कई आविष्कारों की तरह, मैं आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस को एक ऐेसे नई दासी के रूप में देखता हूं जो मनुष्यों की प्रतिभा और रचनात्मकता को प्रेरित कर और उसे नवीनीकृत करने में साथ देता है। मैं इस नई सत्यता की कल्पना करता हूं जो उस सांस जैसी है जो हमारे मानुषिक मन की ओजस्वी अग्नि को पुनर्जीवित कर सकती है। "पार्वा फेविला मैग्नम फ्लेमम सेकुंडैट" - ["एक छोटी सी चिंगारी से ज्वाला फूट सकती है"]। यही बात दांते अलीगेरी ने कही, एक विनम्र निमंत्रण भावी पीढ़ी को चिरस्थायी मानवीय मूल्यों के सार्वभौमिक आह्वान का पालन करने के लिये।

हाल ही में, एक सहभाजी आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस डिजाइन के प्रस्तावों को हल करने के लिए एक प्रमुख नैतिक पहल आरंभ की गई है। मैं ऐसे परम ध्येय को मुग्धता, कंपकंपी, और आशा से देखता हूं, क्योंकि यह बताता है कि किस प्रकार हरेक को एक नाम की आवश्यकता महसूस होती है वैसे ही जैसे प्राचीन यूनानियों ने अपने सामाजिक और राजनीतिक जीवन के लिए एक नियम के तौर पर अपने आपको को दी थी।

मानवीय मूल्यों और वस्तुओं को उनकी कालावधि से शक्ति और गुणवत्ता प्राप्त होती है, और इस संदर्भ में मैं हेगेल के बारे में सोचता हूं, जिनका कहना है कि परिमाप ही गुणवत्ता निर्धारित करता है। मुझे पक्का विश्वास है कि प्रतिभावान होना उन मूल्यों में से एक है और मैं चाहता हूं कि अधिप्रमाणित प्रतिभा एक ऐसा लक्ष्य बने जिसके लिये हर कोई खुले मन से निरंतर प्रयास करे। मैं ऐसा विश्‍वास करना चाहता हूं कि सारा संसार, और हर एक व्‍यक्ति, हर एक वस्तुता सच्‍चाई के संग जी रहे हैं। क्या हमारे रिनायसांस वैज्ञानिकों और कलाकारों की प्रतिभा शायद अधिप्रमाणित प्रतिभा नहीं थी? जब लियोनार्डो डा विंची कलाकृति की प्रशंसा करने के बाद कदाचित् वो चित्रकला हो या मूर्तिकला हो चिल्लाया: “मैं एक उड़ने वाली वस्तु के निर्माण की कल्पना करना चाहूंगा।” तो क्या यह कदाचित् प्रतिभावान होने का मूर्त रूप नहीं था? प्रतिभावान ही वह मानवीय कारक है जो अनपेक्षित ढंग से आविष्कारों की सिरजना करता है, क्योंकि यह ऐसा करता है मन की तार्किक प्रक्रियाओं को छोड़कर, एक पल के लिए पागलपन में जाकर।

यह असाधारण रचनात्मकता, गैलिली और न्यूटन से संबद्ध, वही जिसका नेतृत्व डार्विन और और आइंस्टाइन ने आधुनिक दुनिया की नींव रखने के लिए किया था, आज की फलदायक भूमि है जहां आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस अपनी गुण-कारिता प्रदर्शित कर सकती है, और वास्तव में हम समकालीन प्रतिभावानों से किसी प्रकार के प्रतिगम की उम्मीद करते हैं, विशुद्ध मानवीय रचनात्मकता के लिेये एक साहस तोड़ने वाला प्रतिगम, एक ऐसी प्रक्रिया जिसमें मैं एक पुनरुत्थान देखता हूं न कि एक नया रास्ता। मुझे विश्वास है कि प्रत्येक नया मूल्य पिछले मूल्यों से अंकुरित होगा, उन प्राचीन धरोहर और स्थानों की पवित्रता को बढ़ाएगा को जहां हमारे पूर्वजों की बुद्धिमत्ता को संरक्षित किया गया है: मैं पुस्तकों और उन मूक मंदिरों के बारे में सोच रहा हूं जो पुस्तकालय हैं। जो अलेक्जेंड्रिया के पुस्तकालय ने कई शताब्दियों तक किया, दुनिया भर में हेलेनिस्टिक संस्कृति का प्रसार कर, वही सबसे छोटा पुस्तकालय आज कर रहा है, मानो यह दुनिया को प्रतिबिंबित कर रहा हो।

मुझे विश्वास है कि लिखित शब्द का मूल्य, उसकी भौतिक वास्तविकता का प्राचीन सार, कागज से बना और स्याही की गंध, धूल और प्राचीन लकड़ी, आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस के लिए उपयोगी सुझाव बनेंगे, क्योंकि मुझे लगता है इन पहलुओं में, स्रोत का मूल्य रहता है, वो संभावना, मैं सोचता हूं अद्वितीय है, जो प्राचीन लोगों के साथ बातचीत करने के लिए हो, जैसा कि मैकियावेली ने किया था, अपने पुस्तकालय की कल्पना करते हुए, ऐसा स्थान:

“जहां मैं उनसे बात करने से और उनके कार्यों का कारण पूछने में लज्जित नहीं होता; और वे अपनी अनुकंपा से मुझे उत्तर देते हैं; और चार घंटे तक मुझे ऊब महसूस नहीं होती, मैं हर परेशानी भूल जाता हूं, मैं गरीबी से नहीं डरता, मैं मौत से नहीं डरता; मैं पूरी तरह से अपने आप को उनके हवाले कर देता हूँ।”

और यही है पुस्तकों की वो शाश्वत महानता, जिसमें से उन महान चिंतकों की प्रामाणिक प्रतिभा उभर कर आती है जिन पर सभी काल के लोगों का भाग्य सौंपा गया है। सत्य पुस्तकों का कारण है, और इससे विश्वसनीयता आती है, जो मानव जीवन का एक आवश्यक कारक है। सच्चाई और विश्‍वसनीयता के बिना, हम कैसे इंसान होंगे? कांट के साथ- साथ, मुझे कौतुहल होता है यदि हमारे ऊपर के सितारे और हमारे भीतर के नैतिक नियम तब भी हमारे मार्गदर्शक बने रहेंगे।

मैं प्रौद्योगिकी के समकालीन लियोनार्डोस से अपेक्षा करता हूं कि वे मानववादी मूल्यों को अपनी रचनाओं के स्रोत के रूप में देखें, क्योंकि ऐसा करने से ही परिणाम उनके साथ व्याप्त होंगे और मानव जाति के लिए आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस सब से उच्च स्तर प्राप्त करेगा ।

अपनी सबसे विचारप्रेरक रचनाओं में, ईस्किलस प्रोमेथियस की किंवदंती को याद करता है: यह नायक मानव की संज्ञानात्मक आत्मा का प्रतिनिधित्व करता है, जो दुनिया को आग देकर मनुष्यों को अंधेरे की पीड़ा से मुक्त करने का मनोरथ रखता है। प्रोमेथियस कहता है:

“मैंने उन्हें सितारों के उठान और समायोजन के बारे में समझाया, [...] और हां, मैंने उनके लिए अंकों का आविष्कार किया, जो सबसे महत्वपूर्ण विज्ञान है; और अक्षरों की डोर बनाई, स्मृति की कला...”

फिर हम ईस्किलस में दोबारा पढ़ते हैं कि आग के प्रयोग से मनुष्य ने एक विपदा भरा जीवन पाया शान्त, सरल, आदिम अस्तित्व से दूर। इसलिए बृहस्पति ने प्रोमेथियस को अनन्त कष्टों के लिए दोषी ठहराया और उसने स्वयं इन शब्दों के साथ अपनी गलती स्वीकारी:

“प्रौद्योगिकी आवश्यकता से कहीं अधिक कमजोर है।”

मैं यूनानियों में शाश्वत मूल्यों को उत्पन्न करने वाली सर्वोच्च प्रतिभा को पहचानता हूं।

सभी सचेतन जानवरों की तरह ही, मनुष्यों के लिए सत्य का पहला स्रोत दुनिया के प्रति हमारी धारणा है, जो हमें इंद्रियों द्वारा अनुभव होती है। जैसा कि एक इतिहासकार ने आख्यान किया, मनुष्य कल्पना करने में एक साहस तोड़ने वाली क्षमता से संपन्न है, जो बाकी पशु साम्राज्य के विपरीत है। हम एकमात्र ऐसे हैं जो विचारों, इच्छाओं और सपनों को एक प्रारंभिक बिंदु बनाकर: यथार्थ को परिवर्तित करते हैं, हमारा मन पांच इंद्रियों से कहीं परे उड़ सकता है जो अवलोकन और बूझ में हमें सक्षम बनाती हैं।

अधिप्रमाणित और ठीक की अवधारणाएं हमारे समाजों की प्रगति के साथ लगातार विकसित हुई हैं: जबकि बाबा आदम के ज़माने के आदमी के लिए उनके कबीले के वयोवृद्ध ने जो कहा वही सच था, बहुत से मनुष्यों के लिए सत्य परमपावन शास्त्रों में निहित था। यही वस्तुस्थिति साहित्य, प्रतीकात्मक कला, मुद्रित पुस्तकों और, १९वीं शताब्दी के अंत में फोटोग्राफी की थी। हम कल्पना कर सकते हैं कि यही कारण है कि मानव जाति अपने मन और सामाजिक संबंधों को सुरक्षित आधार देने के लिए नई नींव की तलाश करेगी।

साथ ही, मनुष्य का साक्षात अनुभव सम्भवतः बहुत महत्वपूर्ण हो सकता है और उस सत्य की नींव के निर्माण का प्रतिनिधित्व करता है जिसकी यथा आवश्यकता हम जीवित प्राणियों और समाजों को होती है।

अपने नितान्त इतिहास में, मनुष्यों ने हमेशा यह कल्पना की कि वे भारयुक्त और सबसे अधिक पुनरावर्ती कार्यों से खुद को मुक्त करने के लिए मशीनों और ऑटोमेटनों की रचना कर सकते हैं। अरस्तू ने इस आकांक्षा का उल्लेख अपनी पुस्तक ‘राजनीति’ में किया है, जब उन्होंने उन उपकरणों को वर्णित किया जो एक शब्द के आदेश पर अपने काम को करने में सक्षम हैं या ' प्रज्ञ पूर्वानुमान' से: ऐसे उपकरण जो मानव जाति के भविष्य से दासता को मिटाने में सक्षम हों। हो सकता है आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस वह रूप बनें जिसके माध्यम से समकालीन व्यक्ति अभी भी प्रकृति के विडंबन के शाश्वत मिथक का दर्शन करे। तथापि, यदि हम इसके अंतर्गत प्रकृति के एक प्रतिचित्र और इसके रहस्यों को देखना चाहते हैं, तो हमें यह भी याद रखना चाहिए कि मानव बुद्धि का निर्माण लाखों वर्षों में हुआ है, और यह कल्पना करना भी कठिन है कि आज कारीगर कम समय में इसकी एक प्रति प्राप्त कर सकता है। यही कारण है कि आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस का भय, जो मनुष्य उपयोग से परे हो सकता है, उस अज्ञात भय के समान है जिससे आदमी का सामना तब हुआ जब बिजली गिरी थी उस समय से पहले जब प्रोमेथियस उनके लिये बिजली के रूप में उपहार लाया था।

इसलिए, ऐसा प्रतीत होता है कि यदि भय न हो, तो आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस को उन सभी लाभों के लिए महत्व देना चाहिए जिनको वो विश्व में ला सकता है, यहां तक कि यह मनुष्य को वर्तमान जीवन के भौतिक बोझ से स्वतंत्र कर सकता है, प्रकृति के संग सामंजस्य में बिताए गए अस्तित्व के आयाम, समय और विस्तार पर वापस ले जाकर, जैसा मानव जाति ने प्रारंभिक समय से लेकर कम से कम पिछली शताब्दी तक अनुभव किया था, एक समकालीन समायोजन में।
इस कारण, मेरे लिए एक ऑटोमेटन या एक आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस की कल्पना करना आसान नहीं है जो विश्वसनीय भावनाओं या गहरी, सच्ची भावनाओं को महसूस कर सके। क्या एक रोबोट कभी आकाश की ओर देख सकता है, या भावनाओं को महसूस कर सकता है, और अपनी आँखों से बहते हुये असली आंसुओं को देख सकेगा?

Prometheus shapes the first man which Athena endows with a soul by placing a butterfly on its head [in Ancient Greek Psyche], illustration created with Generative AI tools

Письмо об искусственном и человеческом интеллекте

Prometheus, illustration adapted by Massimo de Vico Fallani

Соломео, 3 августа 2023 года

Множество изобретений сопровождали историю человечества и способствовали его прогрессу. Мне нравится думать об искусственном интеллекте как о новом помощнике человека, вдохновляющем и обновляющем его гений и творческий дух; я представляю себе эту новую реальность как дуновение ветерка, способное разжечь жизненный огонь нашего человеческого разума. «Parva favilla magnam flammam secundat» (лат. «Из искры возгорится пламя!»). Так считал Данте Алигьери, смиренно советуя потомкам следовать универсальному зову вечных человеческих ценностей.

Недавно была предпринята крупномасштабная этическая инициатива, направленная на сбор предложений по совместной разработке искусственного интеллекта. Я смотрю на это намерение с восхищением, трепетом и надеждой, потому что оно наглядно показывает, что все люди ощущают потребность в номосе, своде норм, подобном тому, который регулировал общественную и политическую жизнь Древней Греции.

Ценности и блага человечества черпают силу и высокую значимость из своей долговечности, и тут я вспоминаю Гегеля, который говорил, что количество определяет качество. Я убежден, что гений является одной из таких ценностей, и мне бы хотелось, чтобы подлинный гений стал целью, к которой все люди стремились бы неустанно и непредвзято. Я хочу верить, что весь мир и каждый отдельно взятый человек, каждая отдельно взятая реальность, живут истиной. Разве не был подлинным гений наших ученых и художников эпохи Возрождения? Когда Леонардо да Винчи, полюбовавшись произведением искусства, например, картиной или скульптурой, воскликнул: «Я хотел бы придумать конструкцию летательного аппарата!». Не это ли воплощение Гения? Гений — это тот самый человеческий фактор, который неожиданно создает изобретения, потому что он действует вопреки логическим процессам разума и на миг погружается в безумие.

Этот необыкновенный творческий дух, который был присущ Галилею и Ньютону, тот самый, который сподвиг Дарвина и Эйнштейна на закладку основ современного мира, сегодня является благодатной почвой, на которой искусственный интеллект может продемонстрировать свою эффективность. Мы ожидаем от современных гениев возврата, грандиозного возврата к человеческому творчеству в чистом виде. Этот процесс видится мне возобновлением прошлого, а не началом нового пути. Я убежден, что новые ценности прорастут из ростков прошлого, и тем самым повысят сакральность древнего наследия и мест, где сохранилась мудрость предков: я имею в виду книги и безмолвные храмы — библиотеки. То, что Александрийская библиотека делала на протяжении веков, распространяя эллинистическую культуру по всему миру, сегодня делает каждая самая маленькая библиотека, поскольку даже она является зеркалом мира.

Я убежден, что ценность письменного текста и древняя материя его физического воплощения, сотканная из бумаги и запаха чернил, пыли и старинной древесины, станут полезными суфлерами искусственного интеллекта, потому что, на мой взгляд, они заключают в себе ценность источника и уникальную возможность диалога с нашими предшественниками. С этим был согласен и Макиавелли, который так воспринимал свою библиотеку:

«Там я не стесняюсь разговаривать с людьми древности и спрашивать о смысле их деяний, и они, по свойственной им человечности, отвечают мне. И на протяжении четырех часов я не чувствую никакой тоски, забываю все тревоги, не боюсь бедности, меня не пугает смерть, и я весь переношусь к ним».

В этом заключается вечное величие книг, хранящих в себе подлинный гений великих мыслителей, которым доверены судьбы всех народов во все времена. Истина определяет существование книг и их достоверность, которая необходима в жизни человека. Какими людьми мы были бы без истины и достоверности? Вместе с Кантом я задаюсь вопросом, были ли бы звездное небо над нами и моральный закон внутри нас по-прежнему нашими ориентирами.

Я ожидаю от современных Леонардо из мира технологий, что они будут смотреть на гуманистические ценности как на источник своих творений, потому что только тогда результаты их труда будут пронизаны этими ценностями, а искусственный интеллект принесет наибольшую пользу человечеству.

В одном из своих самых содержательных произведений Эсхил рассказывает миф о Прометее: этот герой олицетворяет свойственную людям жажду познания. Передав миру огонь, он намерен спасти людей от мучительной тьмы. Прометей говорит:

«Я восходы звезд и скрытый путь закатов поведал им. […] Премудрость чисел, из наук главнейшую, я для людей измыслил и сложенье букв, основу всякой памяти».

Однако далее у Эсхила мы читаем, что вместе с огнем к людям пришли беды образа жизни, далекого от безмятежного и незамысловатого первобытного существования. За это Зевс осудил Прометея на вечные муки, а сам он признал свою ошибку следующими словами:

«Слабее ум, чем власть необходимости».

Я признаю за греками высочайшую гениальность, порождающую вечные ценности.

Первым источником истины для человека, как и для всех разумных животных, является восприятие мира через органы чувств. Как сказал один историк, человек, в отличие от других представителей животного мира, наделен огромными способностями к воображению. Мы единственные обладаем талантом изменять реальность, начиная с идей, желаний, мечтаний: наш разум умеет выходить далеко за пределы того, что пять органов чувств позволяют нам увидеть и понять.

Понятия подлинного и истинного постоянно развивались, следуя за прогрессом нашего общества: если для первобытного человека истиной было то, что сказал мудрый старейшина его племени, то для многих других людей истина содержалась в Священном Писании. Так было с литературой, изобразительным искусством, печатными книгами и, к концу XIX века, с фотографией; на этом основании мы можем предположить, что человечество продолжит искать новые, надежные опоры для своего разума и социального взаимодействия.

В то же время непосредственный человеческий опыт может иметь величайшее значение и заложить основы истины, в которых мы нуждаемся как живые существа и как общество.

На протяжении истории люди всегда представляли себе, что однажды они создадут машины и автоматы, которые будут выполнять за них самую тяжелую и однообразную работу. Еще Аристотель ссылался на это чаяние в трактате «Политика», когда описывал орудия труда, способные выполнять свои функции по словесной команде или «разумному предвосхищению»; эти орудия могли бы стереть рабство из будущего человечества. Возможно, искусственный интеллект станет для современного человека новым способом воплощения вечного мифа о подражании природе. Однако, если мы захотим увидеть в этом копирование природы и ее тайн, мы не должны забывать, что человеческий интеллект формировался в течение миллионов лет, и с трудом верится в возможность воспроизведения его точной копии за более короткое время с помощью искусственных средств. По этой причине страх перед искусственным интеллектом, независимо от способа его применения человеком, скорее напоминает страх перед неизвестным, который чувствовали люди при виде молнии до того, как Прометей даровал им огонь.

Поэтому кажется, что, раз не стоит бояться искусственного интеллекта, его следует уважать за всю пользу, которую он сможет принести миру в той мере, в какой он освободит человека от материальных забот текущего образа жизни, и в современных условиях вернет его в измерение, время и пространство существования в гармонии с природой, как человечество жило с древнейших времен до, по меньшей мере, прошлого века.
По этой причине мне нелегко представить себе автомат или искусственную систему, способные испытывать подлинные эмоции или глубокие и истинные чувства; сможет ли когда-нибудь робот поднять глаза к небу, расчувствоваться и ощутить, как из его глаз текут настоящие слезы?

Prometheus shapes the first man which Athena endows with a soul by placing a butterfly on its head [in Ancient Greek Psyche], illustration created with Generative AI tools

Barua Kuhusu Akili za Kibinadamu na Akili Bandia

Prometheus, illustration adapted by Massimo de Vico Fallani

Solomeo, 3 Agosti 2023

Kama vile uvumbuzi mwingi ambao umeambatana na historia ya binadamu na kusaidia maendeleo yake, ninapenda kufikiria akili ya bandia kama mhudumu mpya anayeambatana na wanadamu ili kuwahamasisha na kufufua uwezo wao wa kuwa na vipaji na ubunifu. Nafikiria hii hali mpya ni kama pumzi ambayo inaweza kuchochea moto wa vipaji muhimu kwenye akili ya binadamu. "Parva favilla magnam flammam secundat" - ["Kutoka kwenye cheche ndogo inaweza kuzuka moto"]. Hivi ndivyo alivyowaza Dante Alighieri jinsi ya kuwahamasisha kwa unyenyekevu vizazi vijavyo kufuata wito wa kutambua thamani za binadamu.

Hivi karibuni, mpango mkubwa unaofuatilia maadili umeanzishwa ili kupokea mapendekezo yatakayokusanywa kuhusu akili bandia. Naona mpango kama huu ni wa kuvutia, kwa wasiwasi, na kwa matumaini, kwa sababu inaonyesha jinsi kila mmoja wetu anavyohisi anahitaji kanuni kama zile ambazo Wagiriki wa kale walizitambua kama sheria zinazotumika katika maisha yao ya kijamii na kisiasa.

Thamani na vitu vya kibinadamu hupata nguvu na ubora kutokana na muda wao, na kwa hili ninamwaza Hegel, ambaye alisema kuwa wingi unadhihirisha ubora. Ninaamini kwamba ubunifu ni mmoja wapo ya thamani hizo, na napenda ubunifu wa kweli uwe ndio lengo ambalo kila mtu anaweza kujitahidi kuwa mbunifu kila wakati na kwa akili wazi. Ningependa kuamini kwamba ulimwenguni kote na kila mtu, wa kila hali, wanaishi kwa ukweli. Je, ukweli wa wanasayansi na wasanii wa Renaissance ulikuwa ubunifu wa kweli? Leonardo da Vinci, baada ya kushangazwa na kazi ya sanaa, labda ilikuwa picha iliyochorwa au sanamu, alipiga kelele: "Ningependa kuwaza ujenzi wa kitu kitakochoruka!". Je, hii haikuwa muundo wa ubunifu? Ubunifu ndio yule mwanadamu anayevumbua uvumbuzi bila kutarajia, kwa sababu anafanya hivyo kwa kuruka hatua za mantiki ya akili, akigeuka kuwa upofu kwa muda.

Uwezo huu wa ubunifu wa kipekee, ule wa Galileo na Newton, ule ule ulioongoza Darwin na Einstein kuweka misingi ya ulimwengu wa kisasa, leo ni ardhi yenye rutuba ambapo akili ya bandia inaweza kuonyesha ufanisi wake, na kwa kweli tunatarajia aina fulani ya kurudi kutoka kwa akili za kisasa, kurudi kwa ubunifu wa kibinadamu wa kweli, mchakato ambao ninaona ni kufufua na sio njia mpya. Nimehakikishiwa kwamba kila thamani mpya itachipukia kutokana na zile za awali, kuongeza utakatifu wa urithi wa zamani na maeneo ambapo hekima ya wazee wetu inahifadhiwa: ninafikiria vitabu, na mahekalu ya kimya ambayo ni maktaba. Kile Ambacho Maktaba ya Alexandria ilifanya kwa karne nyingi, kusambaza utamaduni wa Hellenistic ulimwenguni kote, ndicho hata maktaba ndogo inafanya leo, kwani inaakisi ulimwengu.

Nimehakikishiwa kwamba thamani ya neno lililoandikwa, ambayo ni muhimu katika utambulisho wake wa kimwili, uliotengenezwa kwa karatasi na harufu ya wino, ya vumbi na mbao za zamani, itakuwa ni mapendekezo muhimu kwa akili ya bandia, kwa sababu katika maeneo haya, inaonekana, ndio panapatikana thamani ya chanzo, na nafasi, nadhani ni ya kipekee, ya kuzungumza na watu wa zamani, kama alivyofanya Machiavelli, akitengeneza maktaba yake kama mahali:

"Ambapo sitaki kujificha kuongea nao na kuwauliza sababu za matendo yao; na wao kwa fadhili yao hujibu; na kwa masaa manne sina kuchoka, na kusahau shida zote, sitarajii umasikini, sitiogopi kifo; kabisa nawaachia wenyewe."

Na huu ndio ukubwa wa milele wa vitabu, ambapo tunaona vipaji halisi vya wana fikra wakubwa ambao wamejaliwa kuwa na wajibu wa kusimamia mwelekeo wa watu wote wa kila zama. Uwepo wa ukweli ndio sababu kuu ya kuandika vitabu, na baada ya hapo ndio unategemea uaminifu, na Hilo ndio suala muhimu sana katika maisha ya binadamu. Bila ukweli na uaminifu, tutakuwa watu wa aina gani? Kwa kutumia maneno ya Kant, nauliza ikiwa nyota zilizo juu yetu na sheria ya maadili ndani yetu bado zitafuata mwelekeo huo.

Leo natarajia kuwa Leonardos ya teknolojia kuangalia maadili ya kibinadamu kama chanzo cha ubunifu wao, hii ni kwa sababu njia hii, matokeo yatawaletea matumaini ya kuwa akili bandia itafikia viwango vya juu vya ubora kwa manufaa ya binadamu.

Katika mojawapo ya kazi zake zenye kuchochea fikira, Aeschylus anasimulia hadithi ya Prometheus: shujaa huyu anawakilisha roho ya utambuzi wa kibinadamu, ambayo kwa kutoa ulimwengu moto inakusudia kuwaweka huru wanadamu kutoka kwa uchungu wa giza. Prometheus anasema:

“Niliwaelezea kuongezeka na kuweka nyota; [...] na ndio, niliwavumbia nambari, pia, sayansi muhimu zaidi; na kuunganisha herufi, sanaa ya Kumbukumbu... “

Lakini tunasoma tena katika Aeschylus kwamba kwa kutumia moto, wanadamu walijikuta wakipambana na mabaya ya maisha yaliyo mbali na maisha ya amani, ya kawaida, ya awali. Jupiter kwa hivyo alimhukumu Prometheus kwa mateso ya milele, na yeye mwenyewe alikiri makosa yake kwa maneno haya:

"Teknolojia ni dhaifu sana kuliko mahitaji."

Nakiri kwamba katika Wagiriki tunapata jenasi ya juu kabisa inayoleta maadili ya milele.

Chanzo cha kwanza cha ukweli kwa binadamu, kama ilivyo kwa viumbe vyote vyenye hisia, ni kwamba ni uzoefu wetu za ulimwengu, zinazohisiwa kupitia viungo vyetu vya hisia. Kwa mujibu wa mwanahistoria mmoja, tofauti na viumbe vingine, binadamu ana uwezo mkubwa wa ubunifu. Sisi binadamu ni viumbe pekee wenye uwezo wa kubadilisha ukweli, tukitumia fikra, nia, na ndoto kama msingi: akili zetu zinaweza kuzidi kile tunachoweza kuona na kuelewa kupitia hisia tano.

Mawazo ya ukweli halisi yameendelea kubadilika kadri jamii zetu zinavyoendelea: wakati kwa binadamu wa zamani ilikuwa ni kweli katika kila kabila mzee mwenye hekima alisema, kwa watu wengi ukweli ulikuwepo katika Maandiko Matakatifu. Hii ilikuwa kweli kwa fasihi, sanaa za michoro, vitabu vilivyochapishwa na, mwishoni mwa karne ya 19, picha za kamera. Tunaweza kuwaza kuwa hii ilimfanya binadamu atatafute misingi mipya ambayo itaweza kuwa misingi thabiti ya akili na uhusiano wa kijamii.

Wakati huo huo, uzoefu wa moja kwa moja wa binadamu unaweza kuwa wa umuhimu sana na ndio misingi ya ujenzi wa ukweli ambayo sisi kama viumbe hai na jamii tunahitaji.

Katika historia yao yote, binadamu huwa wanafikiri kwamba wanaweza kuunda mashine na automatoni ili waweze kumudu kazi nzito na za kurudia-rudia. Aristoto alitaja suala hii katika kitabu chake Siasa, alipoelezea mashine zinazoweza kufanya kazi zao kwa neno la amri au kwa "akili bandia"; mashine zinazoweza kufuta utumwa katika siku zijazo za binadamu. Akili bandia labda itakuwa njia ambayo binadamu wa kisasa bado ataweza kuiga njia za kiasili. Hata hivyo, ikiwa tungetaka kuona njia ya kiasili na mafumbo yake ndani ya hiyo, twapaswa pia kukumbuka kwamba akili ya kibinadamu imetayarishwa kwa mamilioni ya miaka, na ni vigumu kuwazia kwamba ufundi ungeweza kufikia uwezo wa akili kwa muda mfupi sana. Hii ndiyo sababu hofu ya akili bandia, imeongezeka zaidi ya matumizi ambayo binadamu anaweza kuifanya, ni sawa na hofu ya kutojua ambayo iliwakabili watu walipoona radi hii ilikuwa kabla Prometheus hajawaletea moto kama zawadi.

Kwa hivyo, inaonekana, vila kuwa na uwoga, kwamba akili bandia inapaswa kuthaminiwa kwa faida zote ambazo inaweza kuleta ulimwenguni, kwa faida ambayo inaweza kumweka mtu awe huru kutokana na ugumu wa maisha ya leo, imrudishie mwelekeo, muda na hali nzuri ya maisha atakayotumia kwa maelewano na mazingira yake, kama vile ilivyo kwa binadamu walioishi enzi za zamani hadi angalau karne iliyopita, katika mazingira ya kisasa.
Kwa sababu hiyo, si rahisi kwangu kubuni mashine au mfumo wa ufundi unaoweza kuhisi hisia halisi au hisia za kweli zenye kina. Je, roboti inaweza kutazama angani, au kuhisi hisia, na kuona machozi halisi yakitoka machoni pake?

Prometheus shapes the first man which Athena endows with a soul by placing a butterfly on its head [in Ancient Greek Psyche], illustration created with Generative AI tools

رسالة الذكاء الاصطناعي والبشري

Prometheus, illustration adapted by Massimo de Vico Fallani

سولوميو بتاريخ 3 أغسطس/أب 2023م

مثل العديد من الاختراعات التي رافقت تاريخ البشرية وساهمت في تقدمها، يسرّني تصوّر الذكاء الاصطناعي كخادماً جديداً يرافق الكائن البشري ويلهمه ويجدد عبقريته وإبداعه. أتخيل هذا الواقع الجديد كنفخة تؤجج النار الحيوية لعقلنا البشري. "شرارة صغيرة يليها لهب عظيم". هكذا كان يفكر دانتي: دعوة متواضعة للخلف لإسترجاع النداء العالمي للقيم الإنسانية الدائمة.

تم مؤخراً طرح مبادرة أخلاقية كبرى ترمي إلى الحصول على مقترحات لتصميم مشترك للذكاء الاصطناعي. إنني أنظر إلى هذ الإقتراح بشيء من السحر والخوف والأمل، لأنه يوضح كيف يشعر الجميع بالحاجة إلى ناموس شبيه بما إعتمده الإغريق القدماء كقاعدة في حياتهم الاجتماعية والسياسية.

تستمد قيم وخيرات الإنسانية قوتها وجودتها من مدتها. وهنا يستحضرني قول هيجل في إن الكمية تحدد النوعية. أنا مقتنع بأن العبقرية هي إحدى هذه القيم. وأود أن تصبح العبقرية الأصيلة هدفاً ينظر إليه باستمرار كل من لديه عقل منفتح. أود أن أصدق أن العالم كله، مثله مثل كل إنسان وكل واقع، يعيش على الحقيقة. ألم تكن عبقرية حقيقية ما مثّله علماء وفنانو عصر النهضة عندما؟ وعندما كان ليوناردو دافنشي يهتف على أثر إندهاشه بعمل فني، ربما لوحة أو نحت: "أود أن أتخيل بناء جسم طائر!". أليس هذا تجسيدًا للعبقرية؟ العبقري هو بالضبط ذلك العامل البشري الذي يخلق الاختراعات بشكل غير متوقع ، لأنه يفعل ذلك عن طريق القفز فوق منطق العقل فيصبح للحظة جنونًا.

هذا الإبداع الاستثنائي الذي كان ينتمي إلى جاليليو ونيوتن، وهو نفس الإبداع الذي قاد داروين وآينشتاين لوضع أسس عالم اليوم، هو اليوم الأرض الخصبة حيث يمكن للذكاء الاصطناعي إثبات فعاليته. نحن نتوقع في الواقع من العباقرة المعاصرين عودة هائلة إلى الإبداع البشري الخالص. أنا أرى أن هذه العملية هي عبارة عن انتعاش وليس طريق جديد. أنا مقتنع بأن كل قيمة جديدة تنبت من القيم السابقة، مما يزيد من قدسية التراث القديم والأماكن التي نحفظ فيها حكمة السلف: أفكر في الكتب وفي المعابد الصامتة التي هي المكتبات. ما فعلته مكتبة الإسكندرية لقرون من نشر للثقافة الإغريقية في جميع أنحاء العالم هو بالضبط ما تفعله اليوم كل مكتبة صغيرة تعكس العالم.

أنا مقتنع بأن قيمة النص المكتوب، المادة القديمة لواقعه المادي، المصنوعة من الورق ورائحة الحبر والغبار والخشب القديم، ستتحوّل إلى محفّز مفيد للذكاء الاصطناعي، لأن في هذه الأوجه تكمن – على ما أعتقد - قيمة المصدر، أي الإمكانية الفريدة – أنا أعتقد - لإجراء حوار مع القدماء. كما فعل مكيافيلي الذي تصور مكتبته على أنها المكان:

"حيث لا أخجل أن أتحدث مع القدماء وأسألهم عن سبب أفعالهم فيدفعهم لطفهم للإستجابة لي؛ ولمدة أربع ساعات لا أشعر بالملل، أنسى كل همومي، ولا أخاف من الفقر، ولا أخاف من الموت، لا بل أعطي نفسي لهم تماماً".

هذه هي العظمة الأبدية للكتب التي منها تنبثق العبقرية الأصيلة للمفكرين العظام الموكلين بمصير كل الناس في كل العصور. الحقيقة هي غاية الكتب. ومنها تنبع المصداقية التي تشكل عاملاً لا بد منه في حياة الإنسان. أي نوع من البشر سنكون دون الحقيقة والمصداقية؟ وأتساءل مع الفيلسوف كانت ما إذا كانت النجوم فوقنا والقانون الأخلاقي بداخلنا سيظلان يرشدانا.

أتوقع من كل ليوناردو تكنولوجي معاصري أن ينظر إلى القيم الإنسانية كمصدر لإبتكاراته، لأنه فقط بهذه الطريقة ستعمّ هذه القيم نتائج إبتكاراتهم وسيسجّل الذكاء الاصطناعي أعلى مستويات الخير للبشرية.

في واحدة من أكثر أعماله ثراءاً يروي إسخيلوس أسطورة بروميثيوس: يمثل هذا البطل الإدراك البشري الذي أراد تحرير الإنسان من كرب الظلام فأهدى النار للعالم. يقول بروميثيوس:

"علمتهم شروق الشمس وغروبها في قبة الزرقاء ؛ [...] كانت فكرة الحساب، أول ثمار البراعة، فكرتي وكانت لصالحهم، وكان نظام العلامات المتتبعة، أي ذاكرة العالم ، نظامي".

دعنا نتابع قراءة ما كتبه إسخيلوس من أنه مع استخدام النار، عمّت البشرية شرور حياة بعيدة عن الوجود البدائي المسالم البسيط. لهذا حكم الكوكب المشتري (جوبيتير) على بروميثيوس بالمعاناة الأبدية واعترف هو نفسه بخطئه بهذه الكلمات:

"التقنية أضعف من الضرورة".

أقرّ بأن الإغريق شكّلوا أعلى عبقرية مولِّدة للقيم الأبدية.

المصدر الأول للحقيقة بالنسبة للبشر، كما بالنسبة لجميع الحيوانات الواعية، يكمن في وعي العالم من خلال حواسنا. كما روى أحد المؤرخين، يتمتع الإنسان، على عكس بقية الحيوانات، بقدرة هائلة على التخيل. نحن الوحيدون الذين يمكنهم تعديل الواقع إنطلاقاً من الأفكار والرغبات والأحلام: يجيد عقلنا الجري أبعد مما تجعلنا الحواس الخمس نلاحظ ونفهم.

تطورت مفاهيم الأصالة والحقيقية باستمرار مع تقدم مجتمعاتنا: إذا كان كل ما مان يقوله شيخ القبيلة صحيحاً بالنسبة للإنسان الذي عاش في عصور ما قبل التاريخ، فالحقيقة بالنسبة للعديد من الناس تسكن في الكتب المقدسة. كان هذا هو الحال بالنسبة للأدب والفنون التشكيلية والكتب المطبوعة، و كان هذا هو الحال حتى نهاية القرن التاسع عشر أيضاً بالنسبة للتصوير الفوتوغرافي. لهذا السبب يمكننا أن نتخيل أن البشرية سوف تبحث عن قواعد جديدة تبني عليها بأمان عقلها وعلاقاتها الاجتماعية.

في الوقت نفسه، يمكن للتجربة البشرية المباشرة أن تحظى بأهمية كبيرة وأن تبني أسس حقيقة نحتاجها نحن ككائنات حية ومجتمع.

تخيّل البشر دائماً طوال تاريخهم أنهم يستطيعون إنشاء آلات وماكينات تحررهم من الأعمال المرهقة والمتكرّرة. وقد أشار أرسطو بالفعل إلى هذا الطموح في كتابه "السياسة" عندما وصف أدوات العمل القادرة على تنفيذ مهمتها بناءاً على أوامر شفهية أو بواسطة "الذكاء الإستباقي"، أي أدوات يمكن أن تلغي العبودية من مستقبل البشرية. ربما قد يصبح الذكاء الاصطناعي الشكل الذي من خلاله سوف يستطيع الإنسان المعاصر مرة أخرى زيارة الأسطورة الأبدية التي تكمن في تقليد الطبيعة. غير أنه إذا أردنا أن نرى في ذلك إستنساخاً للطبيعة وألغازها، علينا أيضاً أن نتذكر أن الذكاء البشري قد تشكل على مدى ملايين السنين، وأنه من الصعب التخيل أن الذكاء الإصطناعي يستطيع أن يحصل على نسخة من الذكاء البشري في وقت أقل. لهذا السبب، فإن الخوف من الذكاء الاصطناعي، بخلاف استخدام الإنسان له، يذكرنا بالخوف من المجهول الذي كان يسيطر على الناس عندما كانوا يشاهدون البرق قبل أن يجلب لهم بروميثيوس النار كهدية.

إذا لم يكن مخيفاً، يبدو أنه يجب تقدير الذكاء الاصطناعي على كافة المنافع التي يمكن أن يقدمها للعالم إلى الحد الذي يمكنه من تحرير الإنسان من الهموم المادية للحياة الراهنة، وتمكينه من العيش في وئام مع الطبيعة، كما كانت الحال منذ العصور الأولى وحتى القرن الماضي على الأقل.

لهذا السبب، ليس من السهل عليّ أن أتخيل ماكينة أو نظاماً اصطناعياً يمكنه تجربة المشاعر الحقيقية أو المشاعر العميقة والحقيقية؛ هل سيرفع الروبوت عينيه إلى السماء أو يشعر بالعاطفة ويرى دموعاً حقيقية تتدفق من عينيه؟

Prometheus shapes the first man which Athena endows with a soul by placing a butterfly on its head [in Ancient Greek Psyche], illustration created with Generative AI tools

אגרת הבינה המלאכותית והאנושית

Prometheus, illustration adapted by Massimo de Vico Fallani

סולומאו, 3 באוגוסט 2023

בדומה להמצאות רבות שליוו את ההיסטוריה של האנושית ותרמו להתפתחותה, אני אוהב לחשוב על הבינה המלאכותית כעל שִפְחַה חדשה העמלה לצדו של האדם כדי לעורר בו השראה, ולחדש את רוח היצירתיות והגאונות שלו. אני מדמיין בעיני רוחי את המציאות החדשה הזו בדומה למשב אוויר שיכול להצית מחדש את אש החיים הבוערת במוחנו האנושי. Parva favilla magnam flammam secundat, בלטינית: "ניצוץ קטן יכול להבעיר אש גדולה". כך חשב דנטה אליגיירי, הזמנה ענווה לדורות הבאים ללכת בעקבות הקריאה האוניברסלית של הערכים האנושיים הנצחיים.

לאחרונה החלה יוזמה מוסרית נרחבת לאיסוף הצעות לתכנון משותף של הבינה המלאכותית. אני מתבונן בכוונה זו מלא קסם, חשש ותקווה, מפני שהיא מדגימה כיצד כולם מרגישים צורך בנומוס סימילה, שם דומה, לזה שאימצו בני יוון העתיקה ככלל בחיי החברה והפוליטיקה שלהם.

ערכיה ונכסיה של האנושות שואבים את כוחם ואת איכותם מהימשכותם לאורך זמן, ואני חושב בהקשר זה על הגל (Hegel), אשר אמר שהכמות קובעת את האיכות. אני משוכנע שהגאונות היא אחד מן הערכים הללו, והייתי רוצה שהגאונות האותנטית תהפוך ליעד שיש לשמר ללא הרף מצד כל מי שאופקיו רחבים. הייתי רוצה להאמין שהעולם כולו, וכל אדם ואדם, כל מציאות קיימת, מתקיימים מתוך האמת. האין היתה זו גאונות אותנטית גאונותם של מדעני ואמני התחייה שלנו? כאשר לאונרדו דה וינצ'י, לאחר שהתפעל מיצירת אמנות, ציור אולי, או פסל, קרא: "הייתי רוצה לדמיין את בנייתו של חפץ מעופף!" האין זו אולי התגלמותה של הגאונות? כאמור, הגאונות היא אותו יסוד אנושי שיוצר המצאות באופן בלתי צפוי, מפני שהוא עושה זאת תוך דילוג על התהליכים הלוגיים של המוח, והופך לרגע לטירוף.

היצירתיות הבלתי הרגילה הזו, יצירתיותם של גלילאו וניוטון, אותה היצירתיות שהובילה את דרווין ואיינשטיין לנטוע את היסודות לעולמנו כיום, היא היום קרקע פורייה שבה הבינה המלאכותית יכולה להפגין את תועלתה, ואכן אנחנו מצפים מגאוני הדור שתהיה שיבה, שיבה מופלאה אל היצירתיות האנושית הטהורה, תהליך שהוא בעיני תחייה ולא דרך חדשה. אני משוכנע שכל ערך חדש נובט מתוך הערכים שקדמו לו ומעצים את קדושתה של המורשת העתיקה ושל המקומות שבהם נשתמרה חוכמתם של אבותינו. אני חושב על הספרים ועל אותם מקדשים שקטים שהם הסִפְריות. מה שעשתה במשך מאות שנים הספרייה הגדולה של אלכסנדריה, והפיצה בעולם את התרבות ההלניסטית, הוא מה שעושה כיום כל ספריה קטנה, שגם היא מראָה של העולם.

אני משוכנע שערכו של הטקסט הכתוב, התוכן העתיק של הקיום הפיזי שלו, עשוי מנייר וניחוח דיו, מאבק ומעץ עתיק, יהפכו למורי דרך שימושיים עבור הבינה המלאכותית, מפני שבהיבטים אלה שוכנת לטעמי חשיבותו של המקור והמוצא, האפשרות היחידה לדעתי לדיאלוג עם אבותינו הקדמונים. כפי שעשה ניקולו מקיאוולי, שראה בספרייה שלו בתור המקום:

"שבו אינני מתבייש לדבר עם אבות אבותינו ולשאול אותם על הסיבה למעשיהם, והם מתוך אנושיותם עונים לי, ובמשך ארבע שעות תמימות אינני חש כל שעמום, אני שוכח כל עייפות, אינני חושש ממחסור, אינני מוטרד מהמוות, אני מפקיד הכול בידיהם." (מתוך מכתב של מקיאוולי לפרנצ'סקו וטורי)

וזוהי גדולתם הנצחית של הספרים, שמהם עולה הגאונות האותנטית של ההוגים הגדולים שבידיהם מופקד גורלם של כל בני האדם מכל העתות. האמת היא המקור של הספרים, וממנה נובעת האמינות, שהיא יסוד נחוץ לחיי האדם. ללא האמת והאמינות אילו בני אדם היינו? עם קאנט אני תוהה אם הכוכבים מעל ראשינו וחוק המוסר שבקרבנו היו עדיין אור לרגלינו.

אני מצפה מכל ה"לאונרדו" בני זמננו של עולם הטכנולוגיה לראות בערכים ההומניסטיים מקור ליצירות שלהם, מפני שרק כך יוכלו התוצאות לחלחל ולהשפיע והבינה המלאכותית תגיע לרמות המקסימליות שייטיבו עם המין האנושי.

באחת מיצירותיו העשירות בהגות מגולל אייסכילוס את המיתוס של פרומתאוס: הגיבור הזה מייצג את הרוח האנושית הקוגניטיבית, אשר בהעניקו לעולם את האש בכוונתו לשחרר את בני האדם מאפלת המחשכים. אומר פרומתאוס:

"אני לימדתי אותם את הזריחות והשקיעות במערכת הכוכבים; היה זה פרי מוחי, ולרווחתם, הרעיון לחשב את הפירות הראשונים של כושר ההמצאה, ופרי מוחי היתה מערכת הסמלים המשורטטים, זיכרונו של העולם." (מתוך "פרומתאוס הכבול")

אולם אנחנו קוראים עוד אצל אייסכילוס שעם השימוש באש באו לאדם רעות של חיים רחוקים מן השלווה והקיום הקדום והפשוט. יופיטר דן בשל כך את פרומתאוס לסבל נצחי, והוא עצמו הכיר בטעותו במילים אלה:

"הטכניקה הרבה יותר חלשה מהצורך".

אני מכיר בגאונותם ההורית של היוונים ביחס לערכים הנצחיים.

המקור הראשון של האמת עבור בני האדם, כמו עבור כל בעלי החיים הרגישים מיוצג בידי תפיסה של העולם, הנחווה דרך החושים שלנו. כדברי אחד ההיסטוריונים, בשונה מיתר ממלכת החיות, האדם ניחן ביכולת דמיון יוצאת דופן. אנחנו היצורים היחידים אשר מסוגלים לשנות את המציאות באמצעות רעיונות, תשוקות, חלומות. המוח שלנו יודע להרחיק הרבה מעבר למה שחמשת החושים שלנו מאפשרים לנו לראות ולהבין.

תפיסות האותנטיות והאמת מתפתחות ללא הרף עם התקדמותן של החברות שלנו: אם עבור האדם הפרהיסטורי האמת היתה מה שיצא מפיהם של זקני השבט החכמים, עבור בני אדם רבים האמת שכנה בין כתבי הקודש. כך היה עבור הספרות, האמנויות החזותיות, ספרי הדפוס ובסוף המאה התשע-עשרה, עבור אמנות הצילום. לכן ביכולתנו לדמיין שהאנושות תמיד תחפש יסודות חדשים שעליהם תוכל לבסס בבטחה את המחשבה ואת יחסי החברה שלה.

יחד עם זאת, התנסות אנושית ישירה עשויה להיות בעלת חשיבות עצומה וביכולתה לתרום לבניית יסודות האמת שאנו זקוקים להם כבני אדם וכחברה.

לאורך ההיסטוריה שלו, האדם תמיד דמיין שהוא יכול ליצור מכונות ומנגנונים כדי להשתחרר מהעבודות הקשות והחזרתיות ביותר. לשאיפה זו כבר התייחס אריסטו ב"פוליטיקה", כאשר תיאר כלי עבודה המסוגלים לבצע את מלאכתו של האדם, על פי פקודה, או מתוך "ציפייה אינטליגנטית", כלים אשר היה בכוחם לבטל את העבדות ולסלקה מעתיד האנושות. הבינה המלאכותית אולי תהפוך לצורה שבאמצעותה האדם בן זמננו יבחן מחדש את המיתוס הנצחי של חיקוי הטבע. אולם אם אנחנו רוצים לראות בכך חיקוי של הטבע ושל מסתריו, עלינו גם לזכור שהבינה האנושית נוצרה לאורך מיליוני שנים, וקשה להעלות על הדעת שהבינה המלאכותית תוכל כיום לשכפל עותק זהה בתוך פרק זמן קצר. לכן החשש מהבינה המלאכותית, מעבר לשימוש שהאדם עשוי לעשות בה, מזכיר בעצם את הפחד מפני הלא-נודע שתקף את בני האדם למראה ברק בשמים, לפני שפרומתאוס העניק להם את מתנת האש.

נראה אם כן, שאם אין מקום לחשוש מפניה, יש להעריץ את הבינה המלאכותית, על כל היתרונות שביכולתה להעניק לעולם במידה שבה תוכל לשחרר את האדם מן הדאגות החומריות של החיים הנוכחיים, ולהשיב לידיו בהקשר עכשווי, את ממד הזמן והמרחב של חיים הנחווים בהרמוניה עם הטבע, כפי שהמין האנושי חי מאז ימי אבותינו העתיקים עד המאה הקודמת לפחות.

לכן אני מתקשה לדמיין לעומת זאת מכונה או מנגנון מלאכותיים שיוכלו לחוש רגשות אותנטיים או רגשות עמוקים ואמיתיים: האם אי פעם יוכל רובוט לשאת את עיניו אל השמיים, או להימלא התרגשות, למראה דמעותיו הממשיות הנקוות בעיניו?

Prometheus shapes the first man which Athena endows with a soul by placing a butterfly on its head [in Ancient Greek Psyche], illustration created with Generative AI tools

Other languages available: